Gửi N. (4)

Gửi N. (4)

Những gì trôi qua, tuột mất – và tới lượt tôi, kẻ mang hình hài tạm cuộc, tay trái nâng lên ly rượu cười giễu đời mình. Giờ đây, cơn say đã thấm vào da thịt, cơn say đã thấm vào tâm hồn và, cơn say cũng khiêu khích tôi trước thời cuộc – choáng ngợp, đảo điên để đêm về tôi co lại như cún con – lúc tỉnh nhất lại là lúc đang ngủ - cơn ác mộng cứ lôi tôi vào ngõ hẻm cuộc chơi. Thời gian như là cái biến thể của cuộc sống, một góc hẹp hơn, như là ảo ảnh – cùng đích không là cái sống, cũng không là cái chết – nó thuộc về nơi tôi muốn hướng tới, cái ý của tôi muốn thế, sự thể hiện, dục tính,… Tôi vẫn hé môi cười - dù chẳng ra hơi.

Nơi đã sản sinh ra tôi, Caklaing: palei của những câu truyện cổ tích và mảnh vỡ văn hóa Champa; palei của những khung cửi và đầu óc phiếm loạn. Đêm nay, hiện lên trong tôi về nó là cái phông nền của văn hóa cụt què trong một thế hệ thiếu niềm tin; một thế hệ thờ ơ trước hiện thực đời sống, đời sống luôn nhấn chìm họ; một thế hệ bị chối từ, bỏ rơi; thế hệ của những bóng tối và cô đơn, thế hệ của những mất mát và đổ vỡ; thế hệ của những mê lộ và ngõ cụt; tôi vắt cạn mình sống và hoài niệm – dù thơ văn tôi viết chả là cái thá gì hết - khi mà quá khứ là ác mộng, hiện tại là nỗi sợ, tương lai là những lời dọa nạt, răn đe - tôi quê kệch lắm khi thể hiện sự kiêu hãnh ngốc nghếch này. Thế nên người đời đã có lý khi chỉ cho tôi biết phương thuốc để tự đầu độc mình dù họ không thèm điểm danh sự có mặt hay vắng mặt của tôi bao giờ. Tôi vẫn cười – cả người đời và tôi.

Hôm nay, cái mà bạn gọi là “đã thích nghi với đời sống” đã cho bạn ảo tưởng về chính nó. Trong cuộc chiến với ảo tưởng đã và đang khiến bạn mỏi mệt, chán nản; cái mà bạn gọi là trải nghiệm trong nguy khốn và lọc lừa – cũng đã và đang giữ tư thế đứng thẳng của bạn – cái tư thế để bạn suy diễn về kiểu “tư tưởng trang trí” – tiêu thụ bề mặt nổi để rồi đặt dấu chấm hết. Như bạn biết, hình ảnh truyền thông đã làm tê liệt cảm giác, chai sản giác quan; không gian riêng của mỗi con người càng trương phình, không biên - đã ném con người văng ra ngoài lịch sử trong nghịch lý của không-thời gian. Bạn và tôi, như vụ việc mà người đời thêu dệt – đến với nhau chính sự nghịch lý đó; giữa hình và tiếng; âm và sắc – cái cách mà truyện cổ tích đã thể hiện để giáo dục con trẻ “trong khi con người thứ nhất là một vụ việc, con người thứ hai lại là một tấm gương” – xưa cũ quá phải không bạn? Nhưng Caklaing tôi vẫn tôn vinh cái đẹp, người tốt, việc tốt; hành thiện chống xấu. Chính vì thế xét về mặt nào đó – khi đặt lợi ích danh và quyền lên trên ai cũng muốn nhân danh sự hiểu biết, cái tốt, cái đẹp để phát ngôn và truyền bá – hay biến mình thành pho tượng đá – có những tiếng vỗ tay tung hô của đám đông xen lẫn những tiếng cười vui thú; thậm tệ hơn nữa, là sự việc và đám đông lại tạo nên một thế lực để nhân danh đạo đức xã hội, có tuyên dương và trừng phạt. Tôi đứng đó phì cười – không phải là cách cười nhạo để biến người đời thành con vật khôi hài bởi tính ti tiện, cố chấp; tôi cũng không muốn cười vào cái khuôn phép muốn nhân bản con người, muốn tôi luyện, nặn tặc để vươn đôi bàn tay nặn khuôn mặt cho trong suốt; tôi cũng không muốn cười thứ đạo đức vì cố tạo dáng mà khẳng định tính yếu đuối, tính bất lực của con người trước đồng loài, hay trước hiện thực đời sống; tôi cũng không muốn cười thứ đạo đức của khuôn mẫu đã kiềm hãm, đã cầm tù con người bấy lâu nay. Ở đây ngay cả tiếng cười của trẻ thơ – hồn nhiên, ngây ngô tôi cũng không muốn nói đến. Điều tôi muốn nói đến là cái cười có thể làm con người ta câm lặng; cái cười khiến con người ta nổi loạn, tha hóa; cái cười có thể hạ gục một con người; cái cười có thể kết tội một con người hay cả dân tộc tìm đến cái chết trong danh dự và tự trọng. Ồ! Đã từ lâu sở học về cái cười thuộc về con người mà – Ôi! loài vật thượng đẳng – mi đã dần đánh mất bản năng tự vệ của mình. Cười – thứ dao động của những nghịch lý sự kiện giữa cái muốn diễn đạt bằng luận lý và sự tự chủ; giữa cái muốn phô diễn để bộc lộ và cái muốn che giấu hay trốn chạy trước thế giới. Con người ta sẽ dứt tiếng cười – hay vẻ nhăn nhó chua ngoa như Lec nói: “Con người sẽ thôi cười khi biết mình là vật khôi hài”.

Ấy thế, tôi lại cười khinh vào khuôn mặt mình.

Baigaon 3.2009